Giáp Văn Dương/Nhịp Sống Số
www.duongdoimuonneo.blogspot.com - Chứng nghiện Internet dễ thấy nhất là cơn say lướt
Facebook, là một trong những vấn đề ngày càng được nhiều nhà
nghiên cứu lên tiếng cảnh báo.
Tuy nhiên, nghiện Internet có tương tự như các chứng nghiện đã được biết đến như nghiện rượu, nghiện thuốc lá, nghiện ma túy?
Hội chứng nghiện Internet được cảnh báo lần đầu tiên năm
1995 bởi Ivan Goldber khi ông mô tả chứng nghiện đánh bạc theo các tiêu
chuẩn thống kê và chẩn đoán của các bệnh tâm thần .
Có chăng chứng nghiện Internet?
Cùng với sự phát triển của công nghệ băng thông rộng và
sự phổ cập của Internet, chứng nghiện
Internet ngày càng nhiều. Tuy nhiên, đó có phải là một chứng nghiện hay
không thì đến nay vẫn chưa có một thống nhất.
Năm 2006, Hiệp hội Y khoa Mỹ (American Medical
Association) đã từ chối việc khuyến khích Hiệp hội Tâm thần Mỹ (American
Psychiatric Association) đưa chứng nghiện Internet vào thống kê
và chẩn đoán của các bệnh tâm thần. Điều này vừa
được công bố ngày 22-5-2013.
Trong đó, tuy bị phủ nhận là một bệnh
nghiện chính thức, nhưng Hiệp hội Tâm thần Mỹ vẫn đưa chứng nghiện
Internet vào phần phụ lục với hàm ý đây là vấn đề đáng quan tâm, cần
nghiên cứu tiếp. Tuy nhiên, chứng nghiện Internet vẫn là một chủ đề chưa được
giới chuyên gia lưu ý.
Với một số nước châu Á như Hàn Quốc và Trung Quốc thì
chứng nghiện Internet được coi là một hiện tượng thực tế đáng lo ngại, nhất là khi ngày càng có nhiều thanh thiếu niên
vì mải mê chơi trò chơi trực tuyến đến mức chết tại chỗ trong quán
Internet.
Với Hàn Quốc, chứng nghiện Internet thậm chí còn bị xếp thành
một trong những vấn đề nghiêm trọng nhất về sức khỏe.
Ngay từ năm 2006, Hàn Quốc đã có 210.000
trẻ em tuổi từ 6-19 bị mắc chứng nghiện Internet và cần điều trị. Trong
số đó, 20-24% số trẻ này cần phải được điều trị trong bệnh viện. Ngoài
ra, do chơi điện tử nhiều, lên đến 23 giờ/tuần, nên 1,2 triệu học sinh
Hàn Quốc cũng có nguy cơ bị nghiện Internet và cần được cố vấn.
Đến tháng 6-2007, Hàn Quốc đã huấn luyện 1.043 chuyên gia cố vấn
để làm việc trong 190 trung tâm và bệnh viện điều trị chứng nghiện
Internet.
Tại Trung Quốc, tình hình cũng đáng lo ngại ở mức tương
tự. Theo báo cáo, năm 2007 có khoảng 10 triệu thanh thiếu niên Trung
Quốc mắc chứng nghiện Internet, ứng với khoảng 13,7% thanh thiếu niên sử
dụng Internet.
Các nghiên cứu khác cho thấy với đại chúng, tỷ lệ người
có dấu hiệu nghiện Internet vào khoảng 6-15%. Với học sinh sinh viên,
tỉ lệ này lên đến 13-18,4% (6). Như vậy, có thể ước lượng sơ bộ tỉ lệ
người nghiện Internet trung bình là khoảng 10% số người sử dụng.
Số người sử dụng Internet ở Việt Nam tính đến tháng
11-2012 lên đến hơn 31 triệu người. Tuy chưa có nghiên cứu thống kê
nhưng nếu tỉ lệ người có triệu chứng nghiện Internet tính ở mức thấp
nhất là 6% thì tỉ lệ người có triệu chứng nghiện Internet lên đến 1,8
triệu người. Một con số đáng lo ngại. Tuy nhiên, ở Việt Nam có thể có
tình trạng nhiều người dùng chung một máy tính nên tỉ lệ người nghiện
Internet sẽ ít hơn.
Để làm rõ tình trạng này cần phải có một điều
tra xã hội học nghiêm túc trước khi đưa ra những kết luận chắc chắn.
Nghiện vì nhận thức hành vi
Việc lạm dụng Internet là do nhận
thức lệch lạc dẫn đến hành vi cũng lệch lạc theo, như chơi game online
(trò chơi trực tuyến) quá mức, đánh bạc, truy cập các nội dung đồi trụy
quá nhiều… tạo ra chứng nghiện Internet. Vì thế, điều trị chứng nghiện
Internet trong trường hợp này sử dụng lý thuyết nhận thức - hành vi,
theo đó nhấn mạnh việc sử dụng Internet có kiểm soát, và cho rằng chính
suy nghĩ, nhận thức sẽ tạo ra cảm xúc, vì thế cần phải xác lập nhận thức
đúng trước hết.
Việc điều trị chứng nghiện Internet theo cách này có
những đặc điểm rất gần với một số quan niệm của nhà Phật như chánh kiến,
chánh niệm, chánh tư duy. Vì thế, có thể vận dụng những quan điểm gần
gũi này của văn hóa Phật giáo truyền thống để giúp người nghiện Internet
điều chỉnh hành vi của mình.
Nghiện vì tâm lý được bù trừ
Người dùng Internet cảm thấy được
bù đắp những khiếm khuyết ở ngoài đời thực, đặc biệt là với giới trẻ.
Chẳng hạn, áp lực học hành nặng nề và đặc biệt là việc thi cử, đánh
giá tài năng chỉ dựa trên điểm số đã làm giới trẻ mệt mỏi và tìm kiếm sự
khẳng định mình trên thế giới ảo. Ngoài đời, một trẻ có thể nhút nhát,
ít bạn, hay bị trêu chọc, điểm số kém, nhưng trên thế giới ảo, cậu ta có
thể là một game thủ có tiếng và được vị nể.
Ngay cả người lớn cũng có xu hướng dùng thế giới ảo để
tìm kiếm cảm giác bù đắp những thất bại hoặc trốn tránh các khó khăn
thực ngoài đời. Việc kết bạn, giao tiếp, khẳng định mình trên mạng cũng
dễ dàng hơn so với ngoài đời thực. Vì thế, bên cạnh việc tìm kiếm sự
thừa nhận mình trên mạng thì việc trốn tránh cuộc đời thực bằng cách
sống trong thế giới ảo cũng là một trong những nguyên nhân dẫn đến chứng
nghiện Internet.
Cách thức điều trị tốt nhất là khuyến
khích các hoạt động thực ngoài đời, giao tiếp thực, bình tĩnh giải quyết
các khó khăn thực, đặc biệt phải cải tiến việc đánh giá năng lực,
thay vì chỉ sử dụng một tiêu chuẩn giản đơn như điểm thi hay tiền bạc.
Cần hình thành một cách thức đánh giá năng lực cởi mở và toàn diện hơn
cho xã hội.
Nghiện do tâm lý thần kinh
Chứng nghiện Internet liên quan
trực tiếp đến các vấn đề về tâm lý và thần kinh. Động cơ nguyên
thủy của con người là tìm kiếm hạnh phúc, khoái cảm và lảng tránh khổ
đau. Có thể cùng phối hợp với các động cơ khác,
như mong muốn khẳng định mình, là một trong các thôi thúc người ta bước
vào sử dụng Internet.
Khi sử dụng Internet thì hệ thần kinh được kích thích
và người dùng có trải nghiệm khoái cảm. Nhưng khi nghiện, khoái cảm này
sẽ trơ dần, dẫn đến thôi thúc tái sử dụng ở mức độ cao hơn. Dần dà, điều
này gây ra cảm giác “vật vã” khi không được sử dụng Internet, với những
biểu hiện cụ thể như: bồn chồn, mất ngủ, cảm xúc bất ổn định, dễ bực
bội, cáu kỉnh... Những điều này sẽ tích tụ và chuyển thành các phản ứng
tiêu cực của người nghiện Internet như nhận thức sai lệch, dữ tợn, thù
nghịch, đổ lỗi...
Và để giải tỏa các phản ứng tiêu cực này cũng như hệ
lụy của nó mang lại, người ta lại tăng cường sử dụng Internet để trốn
tránh, để tìm lại cảm giác thỏa mãn, để xác lập giá trị của mình trong
thế giới ảo. Vòng xoáy cứ như vậy tiếp tục làm người nghiện ngày càng
khó bứt ra khỏi thế giới mạng.
Bạn có nghiện Internet không?
Đọc đến đây, câu
hỏi mà bạn phải đối diện một cách trung thực: bạn có nghiện Internet
không?
Nếu có đầy đủ các biểu hiện sau thì bạn có thể bị coi là đã nghiện Internet:
1) Lạm dụng: thường gắn kèm với việc mất cảm thức về thời gian, thậm chí quên cả nhu cầu cơ bản như ăn, uống, vệ sinh…
2) Biểu hiện “vật vã”, như giận dữ, căng thẳng, thậm chí trầm cảm khi không được sử dụng Internet.
3) Mức độ sử dụng tăng, biểu hiện qua tăng thời gian
dùng Internet, nhu cầu về máy tính mạnh hơn, cần phần mềm nhiều tính
năng hơn.
4) Hậu quả tiêu cực như tranh cãi, nói dối, thành tích học tập/làm việc kém, tách rời xã hội, mệt mỏi thường xuyên…
Đến nay tuy chưa có một xác định giữa các
nhà nghiên cứu về chứng nghiện Internet, nhưng những hậu quả của việc
lạm dụng Internet đến sức khỏe và tâm thần, năng suất làm việc, cuộc sống gia đình, quan hệ xã hội… là có thực.
Nhiều quốc gia đã hiển nhiên thừa nhận hội chứng nghiện Internet là một
trong những nguy cơ tàn phá sức khỏe , đặc biệt là với giới
trẻ.
Vì thế hãy sử dụng Internet một cách thông minh để nâng
cao năng suất làm việc và chất lượng cuộc sống, thay vì bị nó nuốt
chửng và tàn phá cuộc đời bạn.